Minder vochtophoping met oedeemfysiotherapie

Klachten oedeem
Oedeem is een opeenhoping van vocht in een deel van het lichaam. Vaak gebeurt dit in de voeten, enkels, knie of buik.

Oedeem is een opeenhoping van vocht in een deel van het lichaam. Vaak gebeurt dit in de voeten, enkels, knie of buik. De vochtophoping ontstaat doordat er geen afvoer van het vocht mogelijk is. Oedeem op zich kan onschuldig zijn, maar het kan ook wijzen op een ernstige onderliggende aandoening, zoals bijvoorbeeld hartfalen of nierfalen.

Hoe ontstaat een oedeem?

Het ontstaan van oedeem kent vele oorzaken. De belangrijkste oorzaken hebben te maken met organen die vocht in het lichaam reguleren, zoals het hart, de nieren en het lymfesysteem. Het lymfevatensysteem is een netwerk in het lichaam, vergelijkbaar met de aderen van de bloedsomloop, die vocht en afvalstoffen vervoert.

Door hartfalen kunt u last krijgen van oedeem, doordat de pompfunctie van het hart verminderd is. Het bloed en lichaamsvocht wordt nu minder goed door de aderen afgevoerd, waardoor vochtophoping ontstaat. Dit geldt ook voor de nieren die de vochthuishouding van het lichaam reguleren. Bij nierfalen raakt de vochthuishouding ontregeld, waardoor er vochtophoping(en) kunnen ontstaan.

Een beschadiging van de lymfevaten kan zorgen voor een ongewenste ophoping van lymfevocht door een verstoord evenwicht tussen de aan- en afvoer van vocht. Ook bij beschadiging van de bloedvaten kan er in een korte tijd een grote vochtophoping ontstaan. Dit komt doordat de doorlaatbaarheid van het bloedvat bij beschadiging toeneemt.

Hoe ontstaat een oedeem?

Over het algemeen zijn de klachten bij oedeemvorming een zwelling in de ledematen. Door deze zwelling ontstaat lokale pijn, die ook uit kan stralen naar andere gebieden van het lichaam. De opgewollen ledematen zorgen vaak voor bewegingsbeperkingen. Lopen met opgezwollen benen gaat gewoonweg minder makkelijk. Daarnaast hebben cliënten met oedeem vaak last van algemene vermoeidheid en specifiek een vermoeid gevoel in het opgezwollen lichaamsdeel.

Wat zijn de verschillende soorten oedeemvorming?

Er zijn veel verschillende soorten oedeemvorming. Wij bespreken hier lymfoedeem, veneusoedeem en lipoedeem.

Lymfoedeem
Wanneer sprake is van lymfoedeem is er sprake van een abnormale ophoping van eiwitten en vocht in het lichaamsweefsel. Er zijn twee soorten lymfoedeem:

Primair lymfoedeem is een zeldzame, chronische aangeboren aandoening. Het lymfestelsel is dan minder goed ontwikkeld en functioneert minder goed, waardoor in de loop der jaren zwellingen kunnen ontstaan. Het is belangrijk om dit vroeg te behandelen, omdat de zwelling anders moeilijk verdwijnt. De prevalentie van primair lymfoedeeem bedraagt 1.15 op 100.000 onder de 20 jaar.

Secundair lymfoedeem komt veel vaker voor en wordt voorafgegaan door een andere aandoening of behandeling. Het lymfoedeem ontstaat dan door een beschadiging van de lymfevaten of lymfeklieren. Dit kan komen door bijvoorbeeld een operatie, een val, na bestraling of na het verwijderen van lymfeklieren.

Veneusoedeem
In de benen zitten klepjes die opengaan wanneer het bloed uit de benen wordt afgevoerd en daarna weer direct sluiten om te voorkomen dat het bloed terugstroomt. Wanneer de kleppen niet goed functioneren, wordt het bloed en lymfevocht niet goed afgevoerd wat leidt tot vochtophoping. Bij veneusoedeem neemt de bloeddruk vaak toe, waardoor vaten zich verwijden en er spataderen ontstaan. Veneusoedeem komt regelmatig in combinatie voor met lymfeoedeem.

Lipoedeem
Lipoedeem is een aandoening waarbij sprake is van een abnormale verdeling van vetweefsel over het lichaam. De precieze oorzaak van lipoedeem is voor alsnog niet bekend, maar men gaat er van uit dat hormonale factoren een belangrijke rol spelen. Dit wordt gedacht omdat lipoedeem doorgaans voor het eerst tijdens of vlak na de puberteit voorkomt, maar in sommige gevallen ook tijdens een zwangerschap. Kenmerkend voor lipoedeem is de symmetrie. De afwijkende vetverdeling doet zich namelijk voor aan beide zijden van het lichaam, terwijl bijvoorbeeld bij lymfoedeem het probleem zich ook voor kan doen aan één been of één arm.

Hoe ziet de behandeling van de oedeemfysiotherapeut eruit?

Zoals besproken kent oedeem verschillende oorzaken. Om de juiste behandeling op maat te kunnen geven is het van belang om te achterhalen wat de oorzaak is van de vochtophoping en dus met welke soort oedeem je te maken hebt. De oedeemfysiotherapeut zal het behandelplan hierop afstemmen.

Over het algemeen richt de behandeling zich op het terugdringen of het niet doen toenemen van oedeem. Beweging speelt een grote rol in het behandelen van oedeem. Het stimuleert namelijk de bloedsomloop en de lymfevaten, waardoor overtollig vocht kan worden afgevoerd. Met behulp van bewegingstherapie zullen de oedeemfysiotherpeuten zich met name richten op het verbeteren van de mobiliteit, houding en spierkracht.

Naast oefentherapie meet de oedeemfysiotherapeut een therapeutische elastische kous aan. Deze kous oefent een bepaalde druk uit wat de bloedsomloop stimuleert en dus helpt bij het verminderen van de vochtophoping en pijn.